سیمرغ، نماد حکمت و بلندپروازی - وبلاگ بام شهر

به گزارش وبلاگ بام شهر، خبرنگاران/خراسان رضوی یک پژوهشگر و باستان شناس گفت: از گذشته های دور انسان جهت پاسخگویی به پرسش هایش از همه امکانات و موجودات پیرامونش استفاده کرده و آنگاه که خواسته و لازم دانسته است، کارهای خارق العاده و فراتر از توانش انجام شود و یا از اسرار عالم غیب آگاهی یابد، موجودات خیالی خلق کرده تا مجری اموری شوند که انجامش توسط انسان ناشدنی است.

رجبعلی لباف خانیکی در گفت وگو با وبلاگ بام شهر اظهار کرد: پرنده افسانه ای سیمرغ در فرهنگ ملت های گوناگون با نام های متفاوت حضور دیرینه و پررنگی دارد زیرا در عالم خیال، بازیگری چالاک و خوش آب و رنگ و بلندپرواز بوده و به خوبی توانسته است در عرصه های گوناگون ایفای نقش کند و جوابگوی پرسش های گوناگون باشد.

وی ادامه داد: در نوشته های کهن ایرانی، سیمرغ با اوصاف گوناگون و گاه اشارات کلی و مبهم تعریف است. مثلا در ارتباط با نام گذاری آن پرنده در لغت نامه دهخدا آمده است سیمرغ از آن جهت گویند که هر رنگ آن که در پر هر یک مرغ باشد؛ همه در پرهای او موجود است.

سیمرغ با فرهنگ کهن ایرانی آمیختگی دارد

این پژوهشگر و باستان شناس گفت: از سیمرغ در اوستا به عنوان سئنه saēna دوبار یاد شده است. یک بار در بهرام یشت و دیگر بار در رشن یشت.

وی گفت: به عقیده برخی پژوهشگران بین دو مفهوم سئنه و نام حکیمی دانا به همین نام، ارتباط لفظی و معنایی وجود دارد زیرا در عهد کهن، روحانیان و موبدان علاوه بر وظایف دینی به شغل پزشکی نیز می پرداختند. بنابراین تصور می شود که یکی از خردمندان روحانی عهد باستان که با این پرنده(سئنه) همنام بوده، به طبابت شهرت داشته و بعدها اوصاف حکمت و پزشکی را به مناسبت آن همنامی به سیمرغ نسبت داده اند.

لباف خانیکی گفت: بنابر روایت اوستا، سیمرغ پرنده ای است فراخ بال که در میان دریای فراخکرد بر درخت همه درمانگر آشیان دارد و دارنده تخم همه گیاهان است.

وی اظهار داشت: برابر توصیف بندهش نیز آشیان سیمرغ در دریای فراخکرد بر درخت بسیار تخمه است که تخم همه گیاهان از او است. هر سال سیمرغ آن درخت را می افشاند و آن تخم های فرو ریخته در آب را تیشتر(فرشته باران) با آب باران به سرزمین های دور و نزدیک می برد.

این پژوهشگر و باستان شناس افزود: سیمرغ بعد از اسلام هم در ادبیات حماسی و عرفانی حضوری چشمگیر دارد. در شاهنامه فردوسی، بیش از آنکه به توصیف شکل و شمایل سیمرغ توجه شود، از نقش او چون پزشکی دانا و حکیمی فرزانه و پیش بین سرنوشت قهرمانان سخن به میان آمده است.

وی گفت: ورود سیمرغ به شاهنامه با داستان زال آغاز می شود. از آنجا که سیمرغ، زال را که در پای کوه افتاده، به آشیانه خود بر فراز کوه دماوند می برد و در کنار بچه های خود پرورش می دهد و زمانی که جوانی برومند شد، به پدرش سام می سپارد. زال بعدها برای رهایی از گرفتاری ها دو بار از پر سیمرغ کمک می خواهد که هر بار سیمرغ به کمکش می شتابد.

لباف خانیکی ادامه داد: هرچند در شاهنامه، سیمرغ به صورت پرنده ای مادی و این جهانی تصویر شده که در جغرافیای خاصی چون کوه البرز آشیان دارد اما محققان در باره خصوصیات و صفات او اختلاف نظر دارند. برخی او را مرغی اهریمنی و جادوگر توصیف کرده اند و برخی نیز سیمرغ را موجودی اهورایی و نیکوکار همانند یکی از امشاسپندان یا ایزدان دانسته اند. به جز این دو نظریه، نظر سومی نیز هست و آن اینکه با توجه به نقل صفات اهورایی و اهریمنی در مورد سیمرغ، ممکن است به تبعیت از ثنویت ایرانی دو سیمرغ مورد نظر(اهورایی و اهریمنی) باشد.

او گفت: سیمرغ در فرهنگ ایرانی بعد از اسلام دستمایه آفرینش انواع تصویرها و تمثیلات هنری بدیع و نغز شده است؛ چنانکه در تخیل حکما و شاعران عارف، به تدریج رمز آن مفهومی شده است که نام دارد و نشان ندارد. با وجود این برخی پژوهشگران سیمرغ را در داستان های عرفانی-فلسفی رمز جبرئیل دانسته اند.

وی گفت: موضوع جالب دیگری که همراه سیمرغ در ادبیات بعد از اسلام مطرح می شود، داستان سفر مرغان است به سوی او که در آثار مختلف از جمله رسالةالطیر ابو علی سینا، رساله الطیر امام محمد غزالی، روضه الفریقین ابوالرجاء چاچی، رساله صفیر سیمرغ سهروردی، رسله الطیور نجم الدین رازی و منطق الطیر عطار نیشابوری آمده است. در شعر شاعران، سیمرغ تجلی دهنده و نماد تعابیر گوناگون از جمله خوش اقبالی و بهروزی است مانند بیت شعری از فرخی:

مهرگان آمد و سیمرغ بجنید از جای/

تا کجا پر زند امسال و کجا دارد رای