دلایل مصرف قلیان در پسران جوان چیست؟ - وبلاگ بام شهر

به گزارش وبلاگ بام شهر، مصرف قلیان به دلایل متفاوتی در سال های اخیر شیوع زیادی داشته است و پسران جوان، یکی از عمده ترین مصرف کنندگان آن به شمار می آیند.

به گزارش وبلاگ بام شهر، قلیان به شکل ابزاری برای دورهم آمدن و گذران وقت آزاد در سال های اخیر شیوع پیدا نموده و این ابزار در طول سالیان درازی در جامعه ایران و بسیاری از کشور های عربی رواج داشته است. قلیان، در ایران همانند بسیاری از کشورهای خاورمیانه، یکی از وسایل تفریح رایج محسوب می گردد که برای حذف آن از اماکن عمومی و قهوه خانه های سنتی کوشش های متعددی صورت گرفته است؛ اما تا به امروز پیروز نبوده اند.

در پژوهشی که با موضوع مصرف قلیان در میان پسران شهر جیرفت صورت گرفته، آمده است: در سال های اخیر پژوهشگران در حوزه های سلامت، روان شناسی و علوم اجتماعی به مسئله مصرف قلیان توجه نموده اند. بخشی از این توجه، به دلیل رشد مصرف نمایندگان آن و بخشی نیز به دلیل پیامد های زیان باری است که برای سلامتی مصرف نمایندگان به دنبال دارد. مصرف قلیان یک روش قدیمی استعمال دخانیات به شمار می رود که در مبدا آن اختلاف نظر وجود دارد. هند، ترکیه و ایران نخستین استفاده نمایندگان از قلیان هستند. امروزه این پدیده در بین جوانان به طور وسیعی رواج و محبوبیت یافته است.

در ادامه این پژوهش که با جامعه آماری 47 نفر از جوانان شهر جیرفت و به روش نمونه گیری نظری و هدفمند صورت گرفته، آمده است: استفاده از قلیان، در کشورهای شرقی از دیرباز به صورت یک روش سنتی برای مصرف تنباکو شناخته شده است، اما مصرف آن در 20 سال اخیر به طور چشمگیری افزایش یافته است. محبوبیت قلیان به خصوص در سنین نوجوانی در حال افزایش است و آن را به شکل رفتاری اجتماعی و سرگرم نماینده می دانند. اوقات فراغت، از جمله مسائلی است که به قوی ترین شکل با مصرف قلیان در نوجوانان و جوانان ارتباط دارد و بیشتر افراد برای سرگرمی و پر کردن اوقات فراغت شان قلیان می کشند.

در این رابطه حسین افراسیابی، استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه یزد به همراه همکار دیگرش ضیاء الله امیر محمدی، کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه یزد که اجرای این پژوهش را به عهده داشته اند، می گویند: بسیاری از افراد مصرف نماینده قلیان، بر این باورند که دود قلیان کمتر از دود سیگار ضرر دارد؛ در حالی که ثابت شده دود قلیان مخلوطی از 4000 نوع ماده شیمیایی است که با بیش از 40 نوع ماده سرطانی ترکیب می گردد. نیکوتین خون افرادی که هر روز قلیان می کشند، مانند خون افرادی است که روزانه 10 نخ سیگار استفاده می نمایند. همچنین مرگ های ناشی از مصرف دخانیات، 4/6 میلیون نفر در سال 2015 بوده است و تا سال 2020، دخانیات عامل یک مرگ از هر سه مرگ افراد بالغ خواهد بود.

در ادامه این پژوهش در مورد آمار مرگ و میر ناشی از مصرف قلیان آمده است: خطر مرگ و میر در مصرف نمایندگان دخانیات 80-90 درصد بیشتر از افرادی است که این مواد را استعمال نمی نمایند. همچنین آخرین آنالیز کمیته مبارزه با استعمال دخانیات وزارت بهداشت درمان و علوم پزشکی نشان می دهد که در حال حاضر 15 درصد از جوانان کشور، به طور مستمر قلیان مصرف می نمایند که به دلیل دسترسی آسان به آن، احتمالا سراغ دیگر مواد دخانی هم خواهند رفت. این آمار به این دلیل نگران نماینده است که جامعه کنونی ایران، قلیان را به شکل وسیله ای برای تفریح استفاده می نماید. سازمان بهداشت جهانی علت افزایش استفاده از قلیان در نوجوانان و جوانان را با درک اشتباه آنان در بی ضرر بودن مصرف قلیان نسبت به سایر روش های مصرف تنباکو مرتبط دانسته است.

محققان در ارتباط با مضرات مصرف قلیان، می گویند:مصرف قلیان با افزایش خطر ابتلا به سرطان دهان، سرطان معده و سرطان مری، سرطان ریه، کاهش عملکرد دستگاه تنفسی و کاهش باروری ارتباط دارد. مصرف قلیان، جنبه های اجتماعی و فرهنگی نیز دارد. کشیدن قلیان، ریشه در آداب و فرهنگ مردم دارد و به صورت نشانه ای از حرکت اجتماعی در نشست های مردم، اعم از دوستان و اهل فامیل پذیرفته شده است. عواملی چون ارزانی نسبی، دسترسی آسان و نداشتن فعالیت های آموزشی برای مقابله با آن نیز بر مساعد شدن شرایط استفاده از قلیان دامن زده است. بسیاری از افراد هزینه کشیدن قلیان را کمتر از سیگار می دانند و این خود، به گرایش گروهی از افراد منجر شده است که سیگار را ترک و قلیان را با آن جایگزین می نمایند.

در نتایج این پژوهش آمده است: مصرف قلیان، به صورت یک ناهنجاری چند دامنه، هم از محیط و گستره زندگی روزمره همراه با ناهنجاری تاثیر می پذیرد و هم رفتارهای چندگانه مخاطره آمیز و ناهنجار را به دنبال دارد. در میان زمینه های مختلف آنالیز شده، دسترسی به قلیان از مهم ترین دلایل مصرف آن در بین پسران جوان است و این دسترسی عمدتا از سه طریق شامل: نخست به وسیله خانواده، دوم دوستان و آشنایان و سپس قهوه خانه های موجود در محل زندگی اتفاق می افتد. خانواده، نخستین و اصلی ترین زمینه ای است که به آشنایی وگرایش افراد با قلیان منجر می گردد. اعتیاد پدر و مادر و مصرف قلیان به دست آن ها بر گرایش فرزندان به مصرف قلیان بسیار اثر دارد؛ به طوری که به جز پدر و مادر، سایر اعضای خانواده از جمله برادر و خواهر بزرگ تر نیز بر این گرایش بسیار تاثیر دارند.

دوستان، عامل دیگری هستند که جوانان به آن اشاره نموده اند و آن ها را عامل مهمی در گرایش به قلیان می دانستند. جوانان، به ویژه افرادی که از نظارت خانواده و پدر و مادر دور هستند و در زمان دوری از خانواده به قلیان گرایش پیدا نموده اند، عامل اصلی گرایش به آن را دوستان می دانستند.

زمینه مهم دیگر، قهوه خانه هایی است که مکان اصلی مصرف قلیان اند. جوانان به دلیل داشتن وقت آزاد و نداشتن شغل و درآمد مناسب، برای پر کردن اوقات فراغت به چنین مکان هایی رفت و آمد می نمایند. کمبود امکانات ورزشی و تفریحی سالم و مناسب، در کنار افزایش بیش از حد قهوه خانه ها عامل اساسی در فرایند گرایش بیشتر جوانان به قلیان است.

بنابراین مصرف قلیان، فعالیت اجتماعی از نوع دورهمی است. بسیاری از پسران مصرف نماینده قلیان، به خود قلیان زیاد علاقه ندارند و از بسیاری از زیان های آن مطلع اند و حتی جنبه های فیزیولوژیک و عصبی آن نیز برای شان مهم نبوده است. به نظر می رسد آن ها بیشتر به دنبال آن هستند تا از این طریق و به بهانه قلیان کشیدن، با دوستان خود دور هم باشند؛ به عبارت دیگر، قلیان از لحاظ اجتماعی و فرهنگی ابزاری برای دور هم آمدن و فراهم کردن فضایی برای مصاحبه و ابراز وجود جمعی است.

این پژوهش در شماره بیستم پژوهش های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی منتشر شده است.