10 فیلمی که مرزهای ژانر علمی تخیلی را جابه جا کردند - وبلاگ بام شهر

به گزارش وبلاگ بام شهر، با هر فیلم، تکنولوژی های جدیدی برای حیرت زده کردن مخاطبان خلق شده، مفاهیم باشکوهی مورد آنالیز قرار گرفته و مرز های واقعیت جابجا شده اند به طوری که اکنون پایانی برای احتمالات در دنیای علمی تخیلی وجود ندارد.

ژانر علمی تخیلی مدت هاست که به یکی از ژانر های اصلی و غالب هالیوود تبدیل شده است و بخش زیادی از این محبوبیت به فیلم های ماندگار و نمادینی باز می گردد که استاندارد های این دسته از جهانی تفریح را معین کردند. بسیاری از بلاک باستر های مدرن، چه در ژانر علمی تخیلی و چه خارج از آن، ریشه در ماجراجویی های فضایی و زمانی دارند که در یک قرن اخیر روی پرده سینما دیده شده اند.

با هر فیلم، تکنولوژی های نوی برای حیرت زده کردن مخاطبان خلق شده، مفاهیم باشکوهی مورد آنالیز قرار گرفته و مرز های واقعیت جابجا شده اند به طوری که اکنون پایانی برای احتمالات در جهانی علمی تخیلی وجود ندارد.

فیلم بسیار مورد انتظار Avatar: The Way of Water بالاخره از راه رسید و یک بار دیگر به هواداران سینما یادآور شد که ژانر علمی تخیلی چه راه درازی را طی نموده است. با پیروزیت قابل توجه این فیلم، دنباله آواتار ثابت نموده که مخاطبان سینما همواره مشتاق غافلگیر و سرگرم شدن با جلوه های ویژه دائماً در حال تغییر و تکامل هستند. با این وجود، ساخت و نمایش چنین فیلم های باشکوهی بدون نیاکان علمی تخیلی مهم خود امکانپذیر نمی بود، فیلم هایی که هر کدام چیزی نو را وارد عرصه فیلمسازی کردند تا تکرار شده و مخاطبان را سرگرم نمایند. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با 10 مورد از مهم ترین و تاثیرگذارترین فیلم های علمی تخیلی تاریخ سینما آشنا کنیم.

10- A Trip To The Moon (1902)

فیلم فرانسوی Le Voyage Dans La Lune که با نام A Trip To The Moon شناخته می گردد و بیش از یک قرن از ساخت آن می گذرد، به عنوان اولین فیلم علمی تخیلی تاریخ سینما به یاد آورده می گردد. وقتی این فیلم 15 دقیقه ای ساخته شد، بشریت هنوز به ماه سفر ننموده بود. از این رو کارگردان و بازیگر این فیلم، ژرژ می لیس تصور کرد که فضانوردان با یک راکت شبیه توپ می توانند به مقصد خود در ماه رسیده و وقتی به آنجا رسیدند، می توانند ساکنان کمیک ماه را پیدا نمایند که در کسری از ثانیه می توانند از دردسر فرار نمایند.

اصول علمی تخیلیِ سفر در فضا و موجودات فضایی که در فیلم A Trip To The Moon وجود دارد به وسیله مخاطبان امروزی کاملاً پذیرفته شده و مسلم هستند، اما در سال 1902، این اصول بسیار ایده های نوی به شمار می رفتند. می لیس به شکلی تصادفی کشف کرد که چطور می تواند از این جامپ کات ها برای غیب کردن مردان ماه استفاده کند و از تکنیک های نوی برای به نمایش درآوردن ایده های خود استفاده کرد که هنوز هم در سینمای علمی تخیلی به کار گرفته می شوند.

9- Metropolis (1927)

اگر چه A Trip to the Moon به عنوان اولین فیلم علمی تخیلی تاریخ سینما شناخته می گردد، Metropolis به عنوان فیلمی در نظر گرفته می گردد که برای اولین بار مفاهیمی را به سینما معرفی کرد که هنوز هم فرهنگ عامه مدرن آن ها را مترادف با جنبه های زیبایی شناختی آینده نگرانه می داند. شهر مشهور فیلم (متروپولیس) یکی از بزرگ ترین شهر های سینمایی بود که در آن ساختمان ها با نوک های تیز و سطوح الاکلنگی منحصربفرد و باجزییاتی طراحی شده بود.

خودرو های پرنده و دیگر تکنولوژی های دیوانه نماینده نیز باعث ایجاد فاکتور حیرت در داستان می شدند، در حالی که فاکتور خشونت مفرط داستان نیز به خوبی با یک فیلم سینمایی بلند و پیشبرد آن همراه بود. این فیلم در واقع اثری با کالیبر کاملاً متفاوت بود.

کوشش های فریتز لانگ در این فیلم را حتی با استاندارد های امروزی نیز جاه طلبانه تلقی می شوند، زیرا وی با پیروزیت توانست یک فیلم علمی تخیلی صامت را تنها با استفاده از تکنیک های فیلمسازی عملی بسازد که کار بسیار سختی بود، در دورانی که جلوه های ویژه تقریباً وجود نداشت. او سبک فیلمسازی را معرفی کرد که با عنوان فرآیند شوفتان (Schüfftan) شناخته می گردد، فرآیندی که از زوایای دوربین و آینه ها برای قرار دادن بازیگران در داخل دکور های کوچک استفاده می نماید تا وانمود گردد که آن ها در یک شهر بزرگ قرار دارند. این سبک فیلمسازی خلاقانه و نورآورانه باعث شد که Metropolis یک فیلم ماندگار و نمادین در کلیت سینما باشد، جدای از ژانر علمی تخیلی.

8- Forbidden Planet (1956)

با فرا رسیدن سال 956، هم مخاطبان سینما و هم فیلمسازان آماده سفر به جا هایی فراتر از ماه بودند. در سال های قبل فیلم های علمی تخیلی متعددی ساخته شده بود که موجودات فضایی را به زمین آورده بودند، اما فرد ام ویلکاکس آماده می شد تا بشریت را به جایی فراتر از منظومه شمسی خود ببرد. او این کار را به شکلی پیروزیت آمیز با فیلم Forbidden Planet انجام داد که یک جهانی نو و نامحدود را به شکل رنگی کاملاً تکنی کالر و سینمااسکوپ به مخاطب نشان می داد.

برای سفری به چنین دوردست و در فاصله ای فراوان از زمین، Forbidden Planet باید مفهومی را معرفی می کرد که هر هوادار ژانر علمی تخیلی اکنون با آن آشناست: سفر با سرعت مافوق صوت. تصویرسازی های ویلکاکس از جهانی فرازمینی، فرانچایز های سینمایی مشهور آینده مانند Star Wars و Star Trek را تحت تاثیر قرار داد و به نظر نمی رسد که به این زودی ها از فرهنگ عامه حذف گردد. علاوه بر این، این فیلم اولین فیلمی بود که دارای یک موسیقی متن کاملاً الکترونیک بود، چیزی که در دهه های بعد مترادف با ژانر علمی تخیلی شد.

7- 2001: A Space Odyssey (1968)

فیلم 2001: A Space Odyssey امروزه یکی از برترین فیلم های تاریخ سینما به شمار می آید، حتی خارج از ژانر علمی تخیلی. شاهکار استنلی کوبریک اولین فیلم در خصوص داستانی فضایی بود که به شکلی واقعی وسعت نامحدود فضا را به تصویر می کشید. دکور های تجسمی استنلی کوبریک و فضاپیمای پیچیده او حتی با استاندارد های امروزی نیز بسیار واقعی به نظر می رسند و به همین دلیل است که 2001: A Space Odyssey یکی از معدود فیلم هایی است که با دقت نسبتاً بالایی آینده را پیش بینی نموده بود.

استنلی کوبریک از یک دکور چرخان برای 2001: A Space Odyssey استفاده کرد که نقش مهمی در حرکات سیال، سوررئال و کاملاً فضایی-شکل فیلم دارد. اگر چه این سبک فیلمسازی در فیلم های علمی تخیلی مدرن تری مانند Inception مورد تقلید قرار گرفته، اما این مفهوم کلی فیلم کوبریک بود که جایگاه آن را در فرهنگ عامه تثبیت نمود. طراحی ساده نور قرمز ربات HAL که هوش مصنوعی شورشی داستان بود، نسل هاست که در ژانر علمی تخیلی بازسازی می گردد و هنوز هم تاثیرگذاری خود را حفظ نموده است.

6- Star Wars (1977)

تکرار پیروزیت فیلم 2001: A Space Odyssey بسیار سخت به نظر می رسید و برای مدتی به نظر می رسید که حاکمیت ژانر علمی تخیلی از هالیوود رخت بربسته است. اما این موضوع در سال 1977 برای همواره تغییر کرد و البته با انتشار Star Wars که شروع یکی از ماندگارترین و مشهورترین فرانچایز های علمی تخیلی تاریخ سینما بود. این فیلم دارای ویژگی هایی است که فیلم های قبلی خلق نموده بودند: یک فضای کهکشانی بسیار بسیار دور، ربات های متالیک و سفر هایی با سرعت مافوق صوت. اما چیزی که Star Wars را از دیگر فیلم های علمی تخیلی مشابه قبلی متفاوت می ساخت اکشن و داستان آن بود که مخاطبین در تمام سنین می توانستند از آن لذت ببرند.

این بدان معنا بود که Star Wars به یک فیلم محبوب در میان بزرگسالان و بچه ها، به یک میزان، شد و یکی از اولین فیلم هایی بود که صنعتی بسیار پیروز را برای اسباب بازی ها و اقلام یادگاری الهام گرفته شده از این جهانی بزرگ خلق کرد. جلوه های اکشن این فیلم بدان معنا بود که شخصیت هایی مانند هان سولو، لوک اسکای واکر، پرنسس لیا و دارث ویدر به بخشی از فرهنگ عامه تبدیل شدند که همه جا اسمشان آشنا بود. این فیلم با بازتعریف بلاک باستر تابستانه توانسته جایگاه خود را در تاریخ سینما تثبیت کند.

5- Blade Runner (1982)

در حالی که بسیاری از فیلم های علمی تخیلی تصویری مثبت و دوست داشتنی از تکنولوژی های آینده را ارائه می دهند، فیلم Blade Runner بیشتر به سمت فضای تاریک و ناخوشایند ژانر نئونوآر می رود و یک آینده پادآرمانشهری را به مخاطب معرفی می نماید که هم مخاطبان را حیرت زده نموده و هم حس ناخوشایندی به آن ها تزریق می کرد. ریدلی اسکات در این فیلم یک جهانی بصری بسیار حیرت انگیز و مجذوب نماینده خلق کرد که مملو از تارکی و جنایت به شکلی بود که باعث شد همگان به این فکر بروند که آیا بشریت در مسیری خطرناک و رو به نابودی قدم بر می دارد؟

جلوه های بصری زیبا، اما تکان دهنده فیلم باعث شد که Blade Runner در کنار توانایی بی مثال هریسون فورد در به نمایش گذاشتن یک قهرمان بی نقص متفاوت از دیگر فیلم های علمی تخیلی مباشه باشد، اما این سوالات مطرح شده به وسیله داستان بود که عصر نوی در جهانی سینما ایجاد کرد. برای نسل های متوالی، داستان های علمی تخیلی به این مضووع می پرداختند که چطور تکنولوژی های نو توسعه می یابند، اما این فیلم تاثیر تکنولوژی های پیشرفته و نو در فکر اشتراکی جامعه را به تصویر می کشید و اینکه چطور این فکریت می توانست در ترکیب با تکنولوژی از کنترل بشریت خارج گردد. این سوالات شناختی باعث شد که Blade Runner در جایگاهی بسیار بالاتر از فیلم های مشابهش در ژانر علمی تخیلی قرار گیرد.

4- Back to the Future (1985)

سفر در زمان در فیلم های علمی تخیلی همواره مفهوم مجذوب کنندهی بوده است، اما فیلم Back to the Future به شکلی خلاقانه این کار را می کرد که تضمین نماینده مجذوب کنندهیت تماشای این فیلم برای دهه ها شده بود. اولین فیلم این فرانچایز در واقع در ژانر علمی تخیلی بسیار منحصربفرد بود، زیرا تصویرسازی اندکی از تکنولوژی آینده انجام می داد. با بازگشت به دهه 1950 و شوخی کردن با تکنولوژی های قدیمی به وسیله مقایسه آن با ترند های دهه 80 و فرهنگ عامه این زمان، فیلم Back to the Future کمدی را خلق کرد که هر گروه سنی می توانست با آن ارتباط برقرار کند.

البته که Back to the Future می تواند به عنوان یک فیلم مجزا و واحد بسیار مورد احترام و محبوب در ژانر علمی تخیلی مورد توجه قرار گیرد، اما سبک روایی هوشمندانه آن در طی سه قسمت باعث شد فیلمی تاثیرگذار و ماندگار در ژانر علمی تخیلی باشد. قسمت دوم Back to the Future با رفتن به آینده مارتی و پرداختن به تمام آن عناصر معمول آینده نگرانه، بسیار بیشتر به سنت فیلم های علمی تخیلی نزدیک شد.

اما با تکرار یک فرمول روایی مشابه قسمت اول، همواره با عناصر یکسانی ارتباط برقرار می کرد. با تکرار این روند در Back to the Future III و این بار رفتن به دهه 1880، این فرانچایز داستان خود را به یک ماجراجویی بسیار هیجان انگیز و بی نقص تبدیل کرد.

3- Akira (1988)

Akira یکی از غیرمنتظره ترین فیلم های تاثیرگذار بر ژانر وسترن علمی تخیلی است. این فیلم نماد ژانر انیمه و علاقه هواداران این ژانر مجذوب کننده است، زیرا تا حدود زیادی این فیلم بود که باعث ظهور انیمیشن ژاپنی و محبوبیت آن در ایالات متحده بود. اما در حوزه فیلم ها و سریال های علمی تخیلی، Akira بسیار تاثیرگذار بود. اول اینکه این فیلم نشان داد که انیمه تنها فیلم هایی بچه هاه و برای بچه ها نیست. بعلاوه این فیلم امکان های بی پایانی را برای آنچه فیلم ها می توانستند به تصویر بکشند فراهم کرد، بدون این که نیازی به خلق جلوه های ویژه بسیار گرانقیمت باشد.

البته ژاپن دهه هاست که فیلم های انیمه مجذوب کننده و بسیار محبوبی برای بزرگسالان ساخته است، اما اتفاقی نبود که Akira در میان مخاطبان خارج از ژاپن پرهوادار شد. فضای پادآرمانشهری شهری که داستان در آن روایت می گردد بسیار شبیه آن چیزی است که با فیلم بلید رانر محبوب شد. اما همچنان این فیلم انیمه توانست نکته های داستانی منحصربفردی را معرفی کند که به کلیشه های ژانر علمی تخیلی تبدیل شدند.

برای مثال، همچون شخصیت الون در سریال Stranger Thing یک کودک دارای قدرت های ماوراءالطبیعه است که از دست آزمایشات و شکنجه های دولت فرار می نماید، در اینجا نیز شخصیت تتسو که قهرمان داستان است شرایط مشابهی دارد.

2- The Matrix (1999)

در آستانه ورود به قرن نو، جامعه با مفاهیم علمی تخیلی متفاوتی روبرو می شد که از پیشرفت فزآینده تکنولوژی ناشی می شدند. البته هر فیلمی با داستانی هشدار دهنده که شبیه 2001: The Space Odyssey بود در این زمینه هشدار می داد که وقتی ماشین ها از انسان ها باهوش تر شوند چه اتفاقی رخ خواهد داد و بدین ترتیب اضطراب و نگرانی در مخاطب تشدید میش د. این حالت در یک فیلم علمی تخیلی پادآرمانشهری دیگر به خوبی به نمایش گذاشته می شد، فیلم The Matrix که یک ژانر فرعی دیگر در داخل ژانر علمی تخیلی راه اندازی کرد.

فیلم های The Matrix یک حس تاریک، پرتنش و کمی ناخوشایند دارند که شبیه بلید رانر است، اما با پیچش های داستانی که باعث می گردد شخصیت ها گاهی اوقات به یک جهانی واقعی بسیار زیباتر فرار نمایند که البته توهم است. نتیجه این ترکیب تریلر روانشناختی شبیه Twilight Zone با یک فیلم علمی تخیلی کونگ فویی باعث شد که مخاطبان به سرعت جذب این فیلم شوند. اما برخلاف Blade Runner که به مخاطبان خود می گفت نسبت به آینده محتاط باشند، ماتریکس به آن ها می آموخت که به واقعیت کنونی شان اعتماد نداشته باشند و این موضوع فکر به شدت ویرانگر و اضطراب آوری بود.

1- Avatar (2009)

در حالی که فیلم های ماندگار و نمادین علمی تخیلی که تا به امروز به آن ها اشاره کردیم معرفی نماینده مفاهیم داستانی نوی بودند، فیلم Avatar داستانی بسیار قدیمی را گرفته و آن را در سیاره ای نو پیاده می کرد. خط روایی فیلم آواتار به این موضوع می پردازد که چطور انسان بار ها و بار ها کشتار ها و استعمارهایش را برای بدست آوردن منابع نو تکرار می نماید تا نه تنها زیبایی جهانیمان را از بین می برد بلکه زیبایی جهان های دیگران را نیز از آن ها می گیرد. این روایت بسیار تاثیرگذار و هولناک بود. اما برای اینکه این مفهوم که انسان ها همه چیز، هر چقدر زیبا، را نابود می نمایند را قابل درک تر سازد، آواتار باید معنایی نو از زیبایی را به مخاطب معرفی می کرد.

فیلم Avatar ماهیت انیمیشنی هر چیزی ممکن است را با توانمندی های تاثیرگذار لایو اکشن ترکیب کرد تا چیزی خلق کند که دیگر شبیه داستان و ساختگی بودن نباشد. جیمز کامرون از تکنیک motion capture (ردیابی حرکت) بسیار موثرتر از هر زمان دیگری استفاده کرد که به یک بنچمارک کاملاً نو برای جلوه های ویژه تبدیل شد. از زمان انتشار فیلم آواتار، چندین فیلم دیگر کوشش نموده اند کار مشابهی انجام دهند و شکست خورده اند که ثابت می نماید زمان و فضای خاصی برای این نوع از تکنولوژی در فیلم ها وجود دارد و یک سیاره دیگر مملو از حیات وحش علمی تخیلی متوازن همان تفاوت است.

منبع: روزیاتو